سراوان؛ نگارخانه سنگواره های ایران
وجود بیش از 50 سنگ نگاره شناسائی شده در شهرستان سراوان و ثبت
15 مورد در فهرست اثار ملی کشور باعث شده است تا این شهرستان لقب سرزمین
نخل و نگاره را به خود اختصاص دهد.
در آخرین لایه های جنوبی شهرستان سراوان دره ای تاریخی وجود دارد که پس از
طی 70 کیلومتر از شهر سراوان در مسیر روستای ناهوک و راه پر پیچ و خم دره
ای با صفا ، عظمت طبیعت الهی را به رخ همگان می کشد.
دره نگاران ، بزرگ ترین نگارخانه سنگی در ایران
«دره نگاران» مجموعه ای کم نظیر از نقش و نگار کنده شده بر روی سینه سنگ
ها و صخره ها است که نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند.
در این محل انبوهی از نقوش اصیل و قابل مطالعه وجود دارد که با توجه به تعداد زیاد نقش و نگار آن را از جمله باستان شناسان اعلام کرده اند که توجهی به مجموعه نقوش دره نگاران مشخص می کند که مهاجران
و مهاجمان در هزاره قبل از میلاد مسیح به این سرزمین وارد شده‌اند.
نقوش دره نگاران که غالب آنها نقش های انسانی و حیوانی هستند به سه دوره قدیم ، میانه و جدید تقسیم می‌شوند که دوره قدیم به حدود هزاره‌های چهارم تا هشتم بر می گردد، اهالی روستای «ناهوک» سراوان از نقوشی که بر سینه این صخره نقش بسته به نام "سنگ پیر گوران" یاد می‌کنند و اعتقاد دارند این نقوش را غیر مسلمانان (زرتشتی) در این محل حک کردند.
سالخوردگان این
روستا نیز نقل می‌کنند که پدران آنان این نقوش را دیده و از آن یاد کرده
اند و در هر صورت قدمت این نقوش را به گذشته‌های بسیار دور نسبت می‌دهند.
سنگ نگاره ؛ کتیبه فرهنگ شناسی
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان سنگ نگاره ها از اهمیت خاصی در مطالعات
جوامع بشری در عصر پیش از تاریخ برخوردارند به طوری که در زمان که خط کتابی
وجود نداشت مردم برای انتقال مفاهیم ذهنی خود به دیگران از اینگونه شیوه
ارتباطی استفاده می کردند.
انسان در اعصار گذشته به ویژه در دوران پیش از تاریخ برای انتقال پیام‌ها و مفاهیم ذهنی خود اقدام به ترسیم یاایجاد نقوش وعلائم روی سطوح مختلف کرده است.
سنگ نگاره‌ها یکی
از منابع مطالعاتی پژوهشگران در کنار سایر آثار برجای مانده از زندگی بشر
در ادوار گذشته به شمار می‌رود که اکنون در این منطقه در دسترس علاقه مندان
به آثار باستانی قرار دارد.
از جمله روش‌های تعیین قدمت سنگ نگاره‌ها بررسی دقیق گذشته زمان و تاثیر
عوامل فرسایش بر روی نقش کنده‌هاست که تا حد زیادی اصالت آن را مشخص
می‌کند.
سنگ نگاره‌ها به نوعی هنر دستان مردان را در آن زمان را نشان می دهد که با ذهنی زیبا به زندگی با دو شکل نقوش برجسته و نقوش "نقش کنده" را حک می کردند.
نقوش کنده شده بر روی سنگ ها توسط مردان شکارگر یا گله‌دار به دلایل و مقاصد گوناگون ترسیم شده به طوری که نقوش ترسیم شده بر روی صخره‌های دره نگاران عموما نمادین است که از اصالت خاصی برخوردارند.
از روی وضع ظاهر و
شیوه اجرای نقش و موضوعات نقوش می‌توان به قدمت و پیشینه کهن و تاریخی آن و
منطقه پی برد ، نقوش انسانی به صورت ملبس یا برهنه و نقوش حیوانی مانند
اسب، الاغ وحشی، مار،گاو، سگ و روباه با هنر دستان همین مردمان ترسیم شده
است.
سنگ نگاره ها ، بوم فرهنگی عصر شکار
با نگاه اجمالی به بلوچستان به خوبی به ناهمواری های وکوهستان های فراوان
وآب وهوایی متنوع آن آشنا می شویم، وجود رودخانه های کوچک وبزرگ در میان
دره های کوه ها ، آبشخوری مناسب برای حیوانات وبه همین نسبت شکارگاهی مناسب
برای شکارچیان در زمان های قدیم محسوب می شود که سطوح نسبتا صاف و هموار
صخره کوه ها را محل مناسبی را برای ترسیم و ثبت وقایع روزمره عصر پیش از
تاریخ رقم زده است.
در شهرستان های مختلف بلوچستان «نگارکند» یا« سنگ نگاره» و در مواردی نقاشی های فراوانی را می توان بر روی سینه سنگ ها دید که در ادوار مختلف به تناوب ایجاد شده اند.
اکنون بخوبی این هنر در شهرستان های سراوان ، خاش ، نیکشهر ، قصرقند و ایرانشهر قابل مشاهده اشت که متاسفانه خیلی ها از آن بی اطلاع اند.
سنگ نگاره های شهرستان سراوان در رشته کوه های سیاهان در شمال این شهرستان در خود تعدادی از این گونه محل های دارای حکاکی های صخره ای رادر خود جای داده است.
این رشته کوه از یک سو از ناحیه سرحد بلوچستان و حوالی تفتان شهرستان خاش به نام کوههای مورپیش و گزور شروع و در ادامه مسیر به سوی شرق از شمال شهر سراوان می گذرد و در ناحیه مرزی کوهک از
مرز شرقی کشور ایران خارج و در محلی به نام سبز کوه در حوالی شهر «پنج گور» وارد کشور پاکستان می شود.
این رشته کوه ها
پس از عبور از شهر کویته با مرتفع ترین قله آن به نام «بز کوه» موسوم به
کوه های «سلیمان» شناخته می شود. در میان این رشته کوه در شمال شهر سراوان
دره های متعددی وجود دارد که در اکثر آنها این گونه نقوش دیده می شود.
سرزمین نخل و نگاره
دره
نگاران در روستای ناهوک سراوان یکی از بزرگ ترین نگارخانه های سنگی در
ایران است : نقوش این سنگ نگاره ها به ادوار مختلف زندگی بشر و حدود
10هزار سال قبل تا دوران معاصر تعلق دارد.
مهمترین مناطق شهرستان سراوان و سنگ نـگاره ها را
«کوه مهرگان» ،«دره کندیک» ، «دره شیر و پلنگان» ، «دره درو» ، «دره هلی» ،
«کوه تونان» در سب و سوران و نقاشی های صخره ای «پیرگوران» و همچنین شامل
روستای ناهوک ، سنگ نگاره های «سر دشت ناهوک» ، «دره نگاران» و «گشت » میباشد.
با وجود
این همه عظمت می توان «دره نگاران» را بزرگ ترین مجموعه معرفی و شناخته شده
سنگ نگاره درایران معرفی کرد که در واقع نگار خانه ای زیبا و جالب توجه از
نگارگران هزاران سال گذشته را در معرض دید علاقمندان قرار داده است.
سنگ نگاره ها برجسته ترین و مهمترین کار فرهنگی انسان های
عصر شکار بوده که از نظر میراث فرهنگی به عنوان میراث ماندگار بزرگ بشری
مورد توجه می باشند.
در شهرستان سراوان بیش از 50 سنگ نگاره شناسائی شده که با ثبت 15
مورد در فهرست اثار ملی کشور باعث شده است این شهرستان لقب سرزمین نخل
ونگاره را به خود اختصاص دهد.
سنگ نگاره های ایران مهجورمانده است
متولیان فرهنگی در کشورهای قزاقستان و آذربایجان با
داشتن تنها هزار سنگ نگاره، هر ساله صدها هزار گردشگر را به کشور خود
کشانده و از این راه درآمدهای میلیاردی کسب می‌کنند. این در حالی است که
تعداد سنگ نگاره های کشف شده در ایران به حدود 50 هزار مورد می‌رسد اما
کمترین استفاده از این پتانسیل بی مانند صورت نمی‌گیرد.
متولیان گردشگری و
میراث فرهنگی کشور آذربایجان در سال های اخیر با تشکیل دفاتری تحت عنوان
دفتر هنرهای صخره ای آذربایجان در بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان تلاش
کرده اند توریست های علاقمند به اینگونه آثار تاریخی و همچنین اساتید و
دانشجویان باستان شناسی را برای بازدید از سنگ نگاره های خود ترغیب کنند.
برنامه هدفمند در این کشور ها موجب شده است در بسیاری از نقاط جهان این
کشور به عنوان یکی از مناطق غنی از لحاظ سنگ نگاره های تاریخی شناخته شود و
سالیانه بیش از دو نیم میلیون گردشگر از این سنگواره ها دیدن کنند.
امروزه کارشناسان باستان شناسی و گردشگری از سنگ نگاره ها به عنوان " اکو
موزه " یا موزه های طبیعی یاد می کنند و به همین دلیل مورد توجه بسیار
گردشگران و محققان قرار گرفته اند، چرا که گردشگران برای دیدن سنگ نگاره هم
به طبیعت گردی دست می زنند و هم از آثار تاریخی و باستانی بازدید می کنند.
در حالی که کشورهای آذربایجان و قزاقستان از حدود یک هزار سنگ نگاره کشف
شده در کشور خود نهایت استفاده و بهره گیری را برده اند، اما در کشور ایران
بنا بر اسناد و امارهای موجود از جمله کتاب "سنگ نگاره های ایران" حدود 50
هزار سنگ نگاره در 23 استان کشور کشف شده است اما با این حال تا کنون
کمتر استفاده ای از این پتانسیل بی پایان و فوق العاده برای جذب گردشگران و
محققان دنیا استفاده شده است.
وضعیت سنگ نگاره های ایران در حالی است که تا کنون از این تعداد کمتر از 10
درصد به ثبت ملی رسیده است و حتی از آن دسته ای که به ثبت ملی رسیده اند
نیز کمتری مراقبت و محافظتی صورت نمی گیرد، به گونه ای که هر روزه خبرهای
مبنی بر تخریب و آسیب رسانی به بخشی از این آثار به گوش می رسد.
http://www.zistnews.com/News.aspx?ID=5451
